- دفاتر زیر نظر توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور:

·      دفتر مشاوره و روانشناختی

·      دفتر پیشگیری از معلولیتها

·      دفتر پیشگیری از آسیبهای اجتماعی

·      دفتر پیشگیری و درمان اعتیاد

·      کمیته پیشگیری و کنترل ایدز

·      توضیحات تکمیلی و آشنایی با این معاونت:

·      حوزه مرکز توسعه پیشگیری

·      معاونت امور فرهنگي و پيشگيري یا حوزه مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزيستي كشور در سال 1371 به عنوان يكي از معاونت‌هاي سازمان بهزيستي كه متولي پيشگيري از آسيب‌هاي اجتماعي و معلوليت‌ها مي‌باشد تأسيس شد.

·      مأموريت معاونت:

·      مأموريت حوزه مرکز توسعه پیشگیری كاهش بار ناشي از آسيب‌هاي اجتماعي و معلوليت‌ها از طريق كاهش بروز و شيوع آنها و ارتقاي فرهنگ سلامت در سطح جامعه مي‌باشد.

·      اهداف معاونت:

·      معاونت با تقسيم اهداف خود در شش حوزة پيشگيري از آسيب‌هاي اجتماعي، پيشگيري از اعتياد، مشاوره و خدمات روانشناختي، پيشگيري از معلوليت‌ها، كنترل ايدز و تحقيق و توسعه، به فعاليتها مي‌پردازد.

·      بخشهای مختلف این معاونت شامل:

·         دفتر پيشگيري از معلوليتها

·         دفتر مشاوره و خدمات روانشناختي

·         دفتر پيشگيري از آسيبهاي اجتماعي

·         دفتر پيشگيري و امور اعتياد

·         دفتر تحقيق و توسعه

·         كميته كنترل ايدز

1-دفتر پيشگيري از معلوليتها

پيشگيري اوليه از ابتلا به بيماريها و عوامل ديگري كه سبب معلوليت مي‌شوند و همچنين شناسايي مراحل نهفته و پيش‌سازهاي معلوليتها و مداخلة به موقع جهت پيشگيري از ايجاد معلوليت بارز اهداف فعاليتهاي اين دفتر را تشكيل مي‌دهند. انجام بررسي‌هاي اپيدميولوژيك، آگاهسازي مخاطبين خاص و عام و همچنين طراحي و اجراي برنامه‌هاي غربالگري از اهم فعاليتهاي اين قسمت مي‌باشد. طرحهاي پيشگيري از آمبليوپي در كودكان 3 تا 6 ساله، پيشگيري از ناشنوايي نوزادان و شيرخواران، كم‌كاري تيروئيد و نقش آن در عقب‌ماندگي ذهني در كشور، طرح آموزش به منظور كاهش بروز معلوليتها و مرگ در اثر انفجار مين در مناطق جنگي كشور، آموزش پيشگيري از معلوليتها و آسيبهاي اجتماعي براي مناطق روستايي و شهري، آموزش پيشگيري از معلوليتها و آسيبهاي اجتماعي در سوادآموزان نهضت سوادآموزي، برنامه‌هاي پيشگيري از مصرف دخانيات در كودكان، آموزش پيشگيري ازسوختگي در كودكان، طرح آموزش ارتقاء توان ذهني شيرخواران از جمله فعاليتهاي اين حوزه مي‌باشد.اين دفتر با اجراي برنامه كشوري پيشگيري از معلوليتهاي ناشي از اختلالات ژنتيك با هدف كاهش شيوع و بروز معلوليتهاي ناشي از اختلالات ژنتيك شبكه كشوري مشاورة ژنتيك را راه‌اندازي نموده است و هم‌اكنون در تمامي استانهاي كشور تعداد 127 مركز مشاورة ژنتيك دولتي و خصوصي مشغول ارائه خدمات مشاورة ژنتيك به مراجعين مي‌باشد و با برگزاري دوره‌هاي آموزشي مشاورة ژنتيك براي پزشكان و ديگر متخصصين گروه پزشكي و دوره‌هاي بازآموزي در جهت گسترش كمي و كيفي تعداد مراكز مشاورة ژنتيك اقدام مي‌نمايد

2- ارائه خدمات مشاوره و امور روانشناختی

 بنا به تعریف سازمان جهانی بهداشت، سلامت روانی به عنوان وضعیت رفاه و بهبودی‌ای تعریف شده که طی آن هر فرد بتواند توانایی‌های بالقوه‌ی خویش را تحقق بخشد،  با استرس‌های معمول در زندگی مقابله کند، به شکل مثمر ثمر و سازنده‌ای به کار و فعالیت بپردازد و در اجتماعی که به آن تعلق دارد نقش مؤثری ایفا کند.

 

نتیجتا مفهوم بهداشت روانی عبارت خواهد بود از تامین رشد و سلامت روانی فردی و اجتماعی، پیشگیری از ابتلاء به اختلال روانی، درمان مناسب و بازتوانی.درنتیجه می  توان گفت هدف اصلی بهداشت روانی تأمين سلامت روانی افراد جامعه است که در اين برنامه پيشگيری مقدم بر درمان است. در مراکزی که در سطح جامعه به ارائه خدمات مشاوره و روان شناسی می پردازند تامین و دستیابی به سلامت روانی مراجعین  مهمترین اصل حاکم بر فعالیت ها می باشد.  مشاوره یک جریان یادگیری است که ازطریق رابطه بین دو فرد انجام می گیرد. دراین رابطه مشاور با داشتن مهارت ها و صلاحیت های علمی و حرفه ای می کوشد مراجع را با روش های منطبق بر نیازهایش یاری کند تا بیشتر خود را بشناسد و بینشی را که به این طریق نسبت به خویشتن کسب می کند در رابطه اش با هدف های معین واقع بینانه و ادراک شده بطور موثری مورد استفاده قرار دهد.معاونت خدمات مشاوره و امور روانشناختی مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی عهده دار امور مربوط به سیاستگذاری، برنامه ریزی و نظارت برمراکز مشاوره درکشور می باشد که در بخش های مشاوره حضوری و تلفنی (به دو صورت دولتی و غیردولتی) و مشاوره اینترنتی فعالیت می نمایند.سازمان بهزیستی از ابتدای سال 1371 به ارائه خدمات مشاوره حضوری دولتی اقدام نموده است. در این مراکز در زمینه های کودک و نوجوان، خانواده، مشکلات زوجین، مشکلات تحصیلی و شغلی و... خدمات مشاوره و روانشناختی ارائه می گردد. جهت گسترش مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی و جهت افزایش دسترسی گروه های مختلف مردم به این خدمات، توسعه و گسترش مراکز مشاوره در مناطق کم برخوردار کشور از برنامه های  معاونت مشاوره و امور روانشناختی می باشد تا امکان برخورداری مردم شهر های کوچک و روستا ها از اینگونه خدمات فراهم گردد.

مراکز ارائه خدمات مشاوره و روان شناختی غیردولتی

مراکز مشاوره حضوری بر مبنای طرح شبکه ارتقاي سلامت روان با هدف  افزایش دسترسی مردم به خدمات مشاوره‌اي و روانشناختی و نیز بهره‌وری از ظرفيت‌‌های تخصصی و نیمه تخصصی موجود در جامعه، توسط بخش غیردولتی درسه سطح فعالیت می نمایند:

سطح 1 -  مراكز سلامت روان محلی؛  وجود این مراکز راه حلي است براي دسترسي بيشتر مردم در نقاط كم جمعيت‌تر و شهر‌هاي كوچك به خدمات سلامت روان و نيز بهره‌گيري از توان علمي فارغ‌التحصيلان با مدرك كارشناسي روان شناسی براي ارائه خدمات سلامت روان به مردم در محلات.

سطح 2 - مراکز مشاوره عمومی؛ این مراکز با پیگیری و پاسخ به نيازهاي مشورتي و روانشناختي در حيطه‌هاي فردي، گروهي، خانوادگي به منظور ارتقاء توانايي‌ها و سلامت روان مراجعين و پيشگيري از اختلالات و مشكلات رواني ـ اجتماعي با استفاده از شيوه‌هاي مشاوره اي ، مداخله‌اي و آموزشي فعالیت می نمایند.

سطح 3 - مراکز مشاوره تخصصی؛  ارائه خدمات تخصصی در حیطه‌های مشاورة کودک و نوجوان،  كودكان استثنايي، سالمند، ازدواج و خانواده، صنعتي و سازماني، تحصيلي و تربيتي، روان سنجي ، اختلالات و مسائل جنسي و اختلالات و مسایل رواني از جمله فعالیت های این مراکز می باشد

ارائه خدمات مشاوره و روانشناختی  با رویکرد اسلامی - ایرانی

در راستای اجرایی نمودن پیام مقام معظم رهبری در خصوص تدوین الگوهای اسلامی - ایرانی و بهره مندی از آموزه های دینی در ارایه خدمات مشاوره و روانشناختی راه اندازی و ارتقای مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی با رویکرد مشاوره اسلامی ایرانی در سرفصل فعالیت های معاونت مشاوره و خدمات روانشناختی سازمان بهزیستی کشور  در سال 1391 قرار گرفت؛ در این طرح در زمینه  ارتقاء 28 مرکز مشاوره در 10 استان براساس گذراندن کارگاه های تخصصی و نیز راه اندازی مراکز مشاوره 10 استان پایلوت اقدام خواهد شد و دراین مراکز خدمات  مشاوره با استفاده از آموزه های دینی و متناسب با فرهنگ و خصوصیات بومی ، ارائه خواهد گردید.

ارائه خدمات مشاوره تلفنی (1480)

منظور ازمشاوره تلفنی تعامل کلامی بین تماس گیرنده و متخصص (مشاور)درجهت شناخت مشکل تماس گیرنده ازطریق گوش دادن فعال ، همدلی،حمایت وسوالات پیگیرمی باشد تا تماس گیرنده بتواند راهکارمناسبی را برای کاهش یا حل مشکل خود انتخاب کند.سازمان بهزیستی از ابتدای سال 1371 به ارائه خدمات مشاوره تلفنی به تماس گیرندگان اقدام نمود. خط مشاوره تلفنی (148)  پاسخگوی مشکلات تماس گیرندگان در زمینه های کودک و نوجوان، خانواده، زناشویی، طلاق، تحصیلی و تربیتی و... .می باشد. در حال حاضر 29 استان کشور دارای مرکز مشاوره تلفنی می باشند و خدمات مشاوره تلفنی غیردولتی (کد ده رقمی)  نیز در 9  استان کشور از طریق مراکز مشاوره غیر دولتی ارائه می گردد.این شماره به کد خدمات عمومی ملی چهار رقمی (1480 ) تغییر یافته است .

مزایای مشاوره تلفنی:

·   ناشناخته ماندن تماس گیرنده·    رایگان بودن·   خدمت رسانی در ساعات مختلف روز ·   سهولت دسترسی به خدمات مشاوره·   ارائه خدمات در نقاط دوردست

طرح غربالگري شنوايي

طرح غربالگري سنجش شنوايي نوزادان زير نظر گروه ناشنوايي دانشگاه علوم بهزيستي در بخش زايمان بيمارستان شهر تهران (ميلاد و هدايت) اجرا شد.

 -نقاط ضعف طرح غربالگري شنوايي نوزادان:

- توقف طرح تا تشخيص بودجه تهيه دستگاه OAE و ثبت اطلاعات سنجش شنوايي نوزادان از دفتر پيشگيري از معلوليتها.
- جامعه هدف اين طرح كليه كودكان 6 تا 9 ماهه سراسر كشور مراجعه كننده به مراكز بهداشتي – درماني – شهري و روستايي مي باشد

طرح کشوری پیشگیری از تنبلی چشم ( آمبلیوپی)

بر طبق آمار سازمان بهداشت جهاني در هر ثانيه 5 نفر و در هر دقيقه يك كودك در دنيا نابينا مي شوند و بدون مداخله جدي اين آمار هر ساله افزايش پيدا خواهد كرد. اين در حالي است كه با اقدامات پيشگيرانه و درمان به موقع مي توان از دو سوم نابينايي ها پيشگيري كرد. يكي از بيماريهي چشمي كه در حدود 5/2 تا 3 درصد مردم جهان را گرفتار كرده آمبليوپي چشم است. در اين بيماري عليرغم برطرف شدن عيوب انكساري و ضايعات ارگانيكي در چشم، ديد طبيعي وجود نداشته و كم بينايي خفيف تا شديد و گاهي نابينايي در يك يا هر هر دو چشم عارض خواهد شد.سنين طلايي تشخيص پيشگيري از آمبليوپي زير 5 سالگي است و با افزايش سن امكان درمن و بدست آوردن ديد طبيعي مرتباً كمتر مي شود. بطوريكه بعد از 9 تا 12 سالگي امكان درمان تقريباً به صفر مي رسد.بر همين اساس برنامه كشوري پيشگيري از آمبليوپي از سال 1374 توسط معاونت امور فرهنگي و پيشگيري سازمان بهزيستي كشور در حال اجرا مي باشد و هر ساليه از 1 تا 30 آبان ماه كليه كودكان 6-3 ساله تحت پوشش مهدها و آمادگيها و كودكان 6-4 ساله خارج از مهدها و آمادگيها (به صورت داوطلبانه) در مراكز سنجش بينايي شهري و روستايي، توسط مربي، معلم و ساير افراد كه به صورت تئوري و علمي آموزشهاي لازم را دريافت كرده اند، تحت معاينه ديد قرار مي گيرند.پس از معاينه در سطح اول، كليه كودكاني كه مشكوك به اختلال بينايي تشخيص داده مي شوند به سطح دوم برنامه يعني بينايي سنجي ارجاع مي گردند. پس از انجام معاينه توسط بينايي سنجي، آن دسته از كودكان كه نياز به خدمات تخصصي تر دارند به سطح سوم برنامه ارجاع شده و توسط چشم پزشك معاينه مي شوند. ارائه خدمات در سطح دوم و سوم به صورت رايگان مي باشد.لازم به توضيح است كه در اين برنامه علاوه بر آمبليوپي، ساير اختلالات ديد نيز در كودكان گروه هدف شناسايي شده و تحت درمان قرار مي گيرند

طرح دادگاه درمان مدار براي معتادان

با اجراي اين طرح، معتادان ميان انتقال به زندان و يا رفتن به مراكز درماني ترك اعتياد، حق انتخاب خواهند داشت.معتاداني كه پس از جمع آوري از خيابانها به دادگاه ارجاع داده مي شوند، احتمالاً دادگاه نيز براي آنها مجازاتي در نظر گرفته و به زندان محكوم مي شوند، در اين مرحله به فرد معتاد فرصتي داده مي شود تا به جاي رفتن به زندان، وارد سيستم درماني شده و در مراكز شبيه اجتماع درمان مدار، تحت معالجه قرار گيرد و اگر به زندان رفت نيز در مراكزي كه در زندانها به اين منظور داير شده، درمان مي شود.

طرح اجتماع درمان مدار يا TC

TC برنامه درماني دراز مدت است كه (سه ماه الي دو سال) با سيستم نظارتي قوي جهت معتادين در سطح آسيبهاي شديد طراحي شده است و به شكل كاملاً علمي جايگزين مراكز بازپروري سابق در كشور گرديده است. در اين شيوه دارو درماني وجود نداشته و محور و هدف درمان تغيير در سبك زندگي و بازتواني و توانبخشي در شخص براساس يادگيري اجتماعي و قواعد زندگي اجتماعي است

در TC نخستين درمانگر مفهوم اجتماع است كليه عوامل دخيل در اين اجتماع اعم از درمانگران و متخصصين، همتايان، كاركنان و افراد بهبود يافته بعنوان الگوهاي نقش مثبت به حساب مي آيند. فردي كه دوره درماني خود را در اجتماع درمان مدار گذرانده از طريق تجربه هاي موفق كه در اجتماع ساخت دار و بدور از مواد داشته، آماده شده تا به جامعه با كاركردي مثبت و مفيد برگردد. TC  اختلال اعتياد را در كل وجود شخص مي داند كه همه جنبه هاي رفتاري، شناختي، هيجاني و جسماني او را تحت تأثير قرار مي دهد. ترك جسمي و سم زدايي از ديد اين نوع درمان كافي نبوده و آغاز آن است و ضرورت درمان روانشناختي در كنار آن احساس مي شود، لذا رفتارهايي چون عاطفه نامناسب، عزت نفس ضعيف و نااميدي، رفتارهاي ضد اجتماعي، تحمل كم براي ناراحتي ها و ناتواني  در حل مشكلات و كنترل احساسات، به ويژه خشم، عصبانيت، احساس گناه، اضطراب، قضاونت ضعيف، دروغگويي، نداشتن احساس مسئوليت فردي و اجتماعي و ... بعنوان خصوصيات كلي و مشترك معتادين محسوب شده كه نيازمند درمان و برنامه دقيق درماني است.در اين درمان از بيماران خواسته مي شود آنگونه رفتار كنند كه بايد باشند و بايستي رفتار كنند نه به صورتي كه هستند